اعمال شبی که تقدیر در آن قطعی می شود

 امشب، شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان است. دیگر زمانی باقی نمانده، باید تمام تلاش خود را بکار برد تا در پناه رحمت خداوند متعال قرار گرفت... اگر تاکنون قرار نگرفته ای ... زیرا اگر کسی در ماه مبارک رمضان بخشیده نشود بنا بر فرموده پیامبر اکرم (ص) «شقی» است. اعمال شب‌هاى قدر دو نوع است؛ یکى آن‌که در هر سه شب باید انجام داد و دیگر آنهایی‌که مخصوص هر شبى است. شب بیست و سوم رمضان، از دو شب قبل برتر است و از احادیث متعدد اینگونه احتمال داده می‌شود که شب قدر همین شب است. در روایتی از امام باقر علیه السلام نقل شده است که مردی در ماه رمضان خدمت رسول خدا صل الله علیه و آله آمد و به آن حضرت عرض کرد: من در بیرون مدینه به سر می‌برم و شتر و گوسفند دارم که نمی‌توانم همه شب در مدینه حاضر شوم. دوست دارم شبی را به من معرفی کنی تا آن شب را به مدینه بیایم و در نماز و عبادت حاضر باشم . حضرت او را به نزد خود فراخواند و شب بیست و سوم را به او سفارش کرد. مرد نیز شب‌های بیست و سوم هر ماه رمضان، باخانواده و فرزندان و غلامان به مدینه می‌آمد و آن شب را می‌ماند و صبحگاهان به منزل خویش باز می‌گشت. مرحوم علامه مجلسی نیز در کتاب «زاد المعاد» می‌گوید:‌ اکثر احادیث معتبر دلالت دارد که شب بیست و سوم، شب قدر است.
 

اعمال مخصوص شب بیست و سوم ماه رمضان
در شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان، غیر از اعمال مشترک شب‌های قدر، اعمال دیگری نیز وارد شده است تا فردی که این شب را به احیا می‌گذراند در کنار اعمال مشترک شبهای قدر، آنها را نیز انجام دهد، که شرح آن در ادامه می آید:1) سوره عنکبوت و سوره روم را بخواندکه امام صادق(ع) فرمود: " هرکس در شب بیست و سوم، سوره‌های عنکبوت و روم را بخواند، به خدا سوگند! اهل بهشت است. 2) هزار مرتبه سوره قدر را بخواند.3) خواندن سوره دخان 4) این دعا را بخواند: اللَّهُمَّ امْدُدْ لِی فِی عُمُرِی (خدایا عمرم را طولانى گردان) وَ أَوْسِعْ لِی فِی رِزْقِی (و روزى‏ام را وسعت بخش ) وَ أَصِحَّ لِی جِسْمِی (و بدنم را تندرست بدار) وَ بَلِّغْنِی أَمَلِی (و به آرزویم برسان) وَ إِنْ کُنْتُ مِنَ الْأَشْقِیَاءِ فَامْحُنِی مِنَ الْأَشْقِیَاءِ وَ اکْتُبْنِی مِنَ السُّعَدَاء (و اگردر زمره بدفرجامان هستم،مرا از آن گروه محو کن و در گروه سعادتمندان ثبت فرما ) فَإِنَّکَ قُلْتَ فِی کِتَابِکَ الْمُنْزَلِ عَلَى نَبِیِّکَ الْمُرْسَلِ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَمْحُو اللَّهُ مَا یَشَاءُ وَ یُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْکِتَابِ (که تو در کتاب فرو فرستاده‏ به پیامبر مرسلت(درود تو بر او و خاندانش)فرمودى:خدا محو مى‏کند آنچه را بخواهد و ثبت مى‏نماید آنچه را اراده کند و کتاب جامع نزد اوست.)
5 ) این دعا را که مخصوص شب بیست و سوم است بخواند: یَا رَبَّ لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ جَاعِلَهَا خَیْرا مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ، اى پروردگار شب قدر و قراردهنده آن بهتر از هزار ماه، وَ رَبَّ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ الْجِبَالِ وَ الْبِحَارِ، و پروردگار شب‏ و روز،و کوهها و دریاها، وَ الظُّلَمِ وَ الْأَنْوَارِ وَ الْأَرْضِ وَ السَّمَاءِ، و تاریکیها و روشناییها و زمین و آسمان، یَا بَارِئُ یَا مُصَوِّرُ یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ، اى پدیدآورنده،اى صورت‏بخش،اى‏ عطا کننده،اى نعمت ده، یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا اللَّهُ یَا قَیُّومُ، اى خدا، اى بخشنده، اى خدا، اى به خود پاینده، یَا اللَّهُ یَا بَدِیعُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ، اى خدا، اى نو آفرین، اى خدا، اى خدا، اى خدا، لَکَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى وَ الْأَمْثَالُ الْعُلْیَا وَ الْکِبْرِیَاءُ وَ الْآلاءُ، نامهاى نیکوتر و نمونه‏هاى والاتر و بزرگمنشى و نعمتها از آن توست، أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ ، از تو درخواست مى‏کنم که بر محمّد و خاندان‏ محمّد درود فرستى،
وَ أَنْ تَجْعَلَ اسْمِی فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ فِی السُّعَدَاء، و قرار دهى در این شب نامم را در زمره سعادتمندان، وَ رُوحِی مَعَ الشُّهَدَاءِ، و روحم را با شهیدان، وَ إِحْسَانِی فِی عِلِّیِّینَ، و نیکوکارى‏ام‏ را در بلند‌مرتبه‏ترین درجه بهشت، وَ إِسَاءَتِی مَغْفُورَةً، گناهم را آمرزیده، وَ أَنْ تَهَبَ لِی یَقِینا تُبَاشِرُ بِهِ قَلْبِی، و ببخشى بر من یقینى که دلم با آن همراه باشد، وَ إِیمَانا یُذْهِبُ الشَّکَّ عَنِّی، و ایمانى که شک را از من‏ زدوده گرداند، وَ تُرْضِیَنِی بِمَا قَسَمْتَ لِی، و خشنودى به آنچه نصیبم نموده‏اى، وَ آتِنَا فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً، و ما را در دنیا و آخرت پاداش نیکو عنایت فرما، وَ قِنَا عَذَابَ النَّارِ الْحَرِیقِ، و از عذاب آتش سوزان حفظ کن، وَ ارْزُقْنِی فِیهَا ذِکْرَکَ وَ شُکْرَکَ وَ الرَّغْبَةَ إِلَیْکَ وَ الْإِنَابَةَ وَ التَّوْبَةَ، و در این شب ذکر و شکر خویش و رغبت به سوى خود و بازگشت و توبه روزى‏ام فرما، وَ التَّوْفِیقَ لِمَا وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّدا وَ آلَ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِمُ السَّلامُ و به آنچه محمّد و خاندان محمّد(درود خدا بر آنان باد)را به آن موفق کردى توفیقم ده.
همچنین سفارش شده خواندن دعایی که امام صادق(ع) نقل شده است : اللَّهُمَّ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ فِیمَا تُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ ( خدایا قرار ده در آنچه حکم مى‏کنى و مقدّر مى‏نمایى،از فرمان حتمى) وَ فِیمَا تَفْرُقُ مِنَ الْأَمْرِ الْحَکِیمِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ مِنَ الْقَضَاءِ الَّذِی لا یُرَدُّ وَ لا یُبَدَّلُ (در آنچه از کار حکیمانه جدا مى‏سازى در شب قدر، از حکمى که بازگشت نپذیرد، و تغییر نیابد) أَنْ تَکْتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ فِی عَامِی هَذَا (اینکه مرا در این سال از حاجیان خانه محترمت بنویسى) اَلْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ( حاجیانى که حجّشان پذیرفته) اَلْمَشْکُورِ سَعْیُهُمْ (سعیشان قبول افتاده) اَلْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ ( و گناهانشان‏ آمرزیده گشته ) اَلْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئَاتُهُمْ ( و بدیهایشان محو شده است) وَ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ أَنْ تُطِیلَ عُمْرِی(و قرار ده در آنچه فرمان مى‏دهى و مقدّر مى‏نمایى که عمرم را طولانى گردانى) وَ تُوَسِّعَ لِی فِی رِزْقِی (و در روزى‏ام‏ وسعت بخشى. 7) ین دعا را که از امام حسین (ع) نقل شده است بخواند: یَا بَاطِنا فِی ظُهُورِهِ، اى پنهان در حال آشکار بودنش، وَ یَا ظَاهِرا فِی لُطُونِهِ، و اى آشکار در حال پنهان بودنش، وَ یَا بَاطِنا لَیْسَ یَخْفَى، و اى پنهانى که مخفى نمى‏شود، وَ یَا ظَاهِرا لَیْسَ یُرَى، و اى آشکارى که دیده نمى‏شود، یَا مَوْصُوفا لا یَبْلُغُ بِکَیْنُونَتِهِ مَوْصُوفٌ، اى به وصف آمده‏اى که هیچ ممکنى به حقیقتش نمى‏رسد، وَ لا حَدٌّ مَحْدُودٌ، و هیچ بسته‏اى به او احاطه پیدا نمى‏کند، وَ یَا غَائِباً غَیْرَ مَفْقُودٍ، و اى غایب گم نشده، وَ یَا شَاهِداً غَیْرَ مَشْهُودٍ یُطْلَبُ فَیُصَابُ، اى حاضرى که مشهود نیست تا آنکه جستجو شود و او را بیابندوَ لا یَخْلُو مِنْهُ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ وَ مَا بَیْنَهُمَا طُرْفَةَ عَیْن، آسمانها و زمین و آنچه بین آنهاست،به اندازه چشم برهم‏زدن از او خالى نیست ، لا یُدْرَکُ بِکَیْفٍ وَ لا یُؤَیَّنُ بِأَیْنٍ وَ لا بِحَیْثٍ، به کیفیتى معین دانسته نمى‏شود و محدود به مکان و جهت نمى‏گردد، َنْتَ نُورُ النُّورِ، تویى روشنایى نور، وَ رَبُّ الْأَرْبَابِ، پروردگار پرورندگان، أَحَطْتَ بِجَمِیعِ الْأُمُور، به همه امور احاطه کرده‏اى، سُبْحَانَ مَنْ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ‏ءٌ ، منزه خدایی که مانندش چیزی نیست، وَ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیر، و او شنوا و بیناست ،سُبْحَانَ مَنْ هُوَ هَکَذَا وَ لا هَکَذَا غَیْرُهُ ،منزّه است آن‏که داراى این صفات است و براى غیر او چنین صفاتى نیست. سپس هر حاجتی دارد از خدا بطلبد.
همچنین از ائمه معصومین علیاالسلام روایت شده است که در شب بیست و سوم ماه رمضان، در سجود و ایستاده و نشسته دعای زیر را می‌خواندند، بلکه مناسب است در تمام ماه رمضان و در زمان‌های دیگر پس از تمجید و ستایش خداوند و صلوات بر محمد و آلش ( مثلا حداقل با گفتن الحمدلله و الصلاه علی رسول الله و آله الطاهرین ) این دعا خوانده شود:
اَللهمَّ کُن لولیکَ الحُجةِ بنِ الحَسَنِ صَلَواتُکَ عَلَیهِ و عَلی ابائهِ فی هذهِ السّاعةِ، و فی کُلّ ساعَة وَلیا و حافظاً وَ ناصِراً وَ دَلیلاً وَ عَیناًحَتّی تُسکِنَهُ اَرضَکَ طَوعاً و تُمَتّعَهُ فیها طَویلًا.
همچنین در حالی که دستان خود را به سوی آسمان بلند می‌کند، بخواند:
یا مُدَبّرَ الاُموُر یاباعِثَ مَن فی القُبُور یا مُجرِی البُحُور یا مُلَینَ الحَدیدِ لِداوُد، داود، صَل عَلی مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّدٍ وَافعَل بی کَذا وَ کَذا بجای کلمات کذا و کذا حاجات خود را بخواهد و سپس اضافه کند: اللیله اللیله ، الساعه الساعه. این دعا را در حال رکوع، سجده، ایستاده و نشسته به طور مکرر بخواند.
با توجه به اهمیت شب بیست و سوم، غسل، احیا و زیارت امام حسین(ع) در این شب فضیلت بسیار دارد و همچنین خواندن آن «صد رکعت نماز» که مشترک میان همه شب‌های قدر است. شیخ طوسی در تهذیب، از ابوبصیر روایت کرده است که امام صادق(ع) فرمود: در آن شبی که امید می‌رود شب قدر باشد صد رکعت نماز بخوان، در هر رکعت ( پس از حمد) ده مرتبه سوره قل "هو الله"(سوره توحید) را بخوان. ابوبصیر عرض کرد: اگر نتوانستم ایستاده بخوانم، چه کنم؟ فرمود: نشسته بجا آور! گفتم: اگر نتوانم نشسته بخوانم ؟ فرمود: در همان حال که در بستر خود دراز کشیده‌ای، بجا آورد 11) مرحوم علامه مجلسی، در «زادالمعاد» فرموده است: در این شب هر مقدار که ممکن باشد، قرآن بخواند و از دعاهای صحیفه کامله سجادیه نیز استفاده کند؛ مخصوصا دعای «مکارم الاخلاق» و دعای «توبه» روزهای شب قدر را نیز باید حرمت داشت و به عبادت و دعا به سر برد؛ در احادیث فراوانی آمده است که روز قدر نیز در فضیلت مثل شب قدر است.